Інтэрв'ю з Яўгенам Зуевым, дырэктарам ІКУ "Cадзейнічанне развіццю бізнесу", паспяховым прадпрымальнікам, бізнес- трэнерам, бізнес-кансультантам і экспертам Праекта YES! 

- Яўген Мікалаевіч, дазвольце расказаць пра Вас, паколькі супрацоўніцтва з Нацыянальным Карытас і кіраўніком праекта доўжыцца з сакавіка гэтага года, таму хацелася б тым, хто з вамі ўжо узаемадзейнічае, і нашым мэтавым групам, даведацца пра Вас больш.

- Я-прадпрымальнік, бізнес-кансультант, у мяне некалькі вышэйшых адукацый: першая – інжынер-сістэматэхнік (я скончыў РТІ, цяперашні БДУІР), акрамя таго, у мяне ёсць брытанская адукацыя ў галіне маркетынгу. Акрамя гэтага пройдзена вялікая колькасць курсаў, майстар-класаў. Рабіў кар'еру ў розных беларускіх кампаніях, дзяржаўных і прыватных, а з 2008 года я займаюся ўласным бізнесам.

За гэты час мною было рэалізавана больш за дзясятак стартапаў, шэсць з якіх сёння працуюць, да пяці з іх я маю непасрэднае дачыненне і цяпер. Гэта арганізацыі, якія ўключаюць у сябе камерцыйныя і некамерцыйныя прадпрыемствы і ў цэлым займаюцца стварэннем магчымасцяў і рашэннем задач па падтрымцы людзей, якія вядуць прадпрымальніцкую дзейнасць і хочуць атрымаць эканамічную самастойнасць. Мае кампаніі дапамагаюць арганізацыям атрымаць эканамічныя вынікі, у тым ліку ва ўмовах эканамічнага крызісу. Знаходжанне магчымасцяў на рынках, стварэнне канкурэнтных пераваг, пабудова і паляпшэнне сістэм продажу, рашэнне пытанняў узаемадзеяння кадраў – прыцягненне фінансавання і г.д. – тое, чым займаюцца мае кампаніі.

Калі казаць прасцей, мой бізнес – знаходзіць магчымасці і рабіць камерцыйныя вынікі для арганізацый і людзей.

 - Скажыце, калі ласка, што з'явілася стымулам для вашай дзейнасці, для ўзнікнення бізнес-ідэй?

- У 2008 годзе, магчыма, крыху раней я зразумеў, што пачынаю хадзіць па крузе, і што назапашаны да таго моманту 13-гадовы вопыт, нейкія ноў-хаў, напрацоўкі па развіцці бізнесу хацелася б прымяніць шырэй, чым у рамках адной кампаніі.

 - Наколькі напружаны ваш працоўны дзень, колькі часу вы прысвячаеце бізнесу?

- Мой дзень звычайна пачынаецца досыць рана. Я прачынаюся як правіла ў 6-7 гадзін раніцы, затым ідзе мацыён: шпацыр з сабакам, фізічная нагрузка, далей – праца. Яшчэ ў 2017 годзе мы перафармаціравалі свае бізнес-працэсы, таму цяпер прыкладна 80% часу мы працуем дыстанцыйна.

Пра напружанасць складана казаць, паколькі, па-першае, дзень на дзень не прыходзіцца. А па-другое, як правіла, усё тое, што адбываецца (тое, што я раблю на працягу дня), мне падабаецца, альбо я разумею, што гэта трэба зрабіць. Звычайна на працягу дня ёсць планаванне, сустрэчы, праца з кліентамі, з партнёрамі. Прыкладна ў 18-20 гадзін вечара мой працоўны дзень заканчаецца. Думаю, як у большасці прадпрымальнікаў, мой дзень ненармаваны, а калі сказаць дакладней, жыццё ненармаванае. Бывае, што ў мяне выходныя ў сярэдзіне тыдня, бывае, што працуем і ў суботу, і ў нядзелю. Але я разумею, што ўсё абавязкова кампенсуецца.

 - Падзяліцеся, калі ласка, як Вам удалося дабіцца поспехаў, дабіцца таго, што вы ўжо маеце?

- Я думаю, што асновай з'яўляецца любоў да сваёй справы. Плюс да гэтага, трэба не баяцца марыць, трэба верыць у тое, што ў цябе атрымаецца, прычым нават тады, калі ўсё няпроста, калі цяжка. Нават на няўдачу можна глядзець як на падказку пра тое, што табе трэба зрабіць нешта па-іншаму, і, вядома ж, трэба ўкладваць шмат працы, абавязкова з уключанымі мазгамі. Трэба напружана працаваць і творча падыходзіць да любых сітуацый, і тады ўсё атрымаецца.

 - Якія рэкамендацыі вы можаце даць для тых, хто пачынае?

- Неяк на карпаратыўнай навагодняй паштоўцы мы напісалі прыкладна такую фразу: "Заўсёды ёсць магчымасць зрабіць тое, што ты любіш", таму мая галоўная рэкамендацыя такая: Знайдзіце і займайцеся той справай, якую вы па-сапраўднаму любіце. А калі казаць больш прызямлёна, называць практычныя моманты, то трэба:

1) ставіць вынікова-арыентаваныя мэты (наогул без правільных мэтаў палова намаганняў сыдзе ў пясок);

2) выходзіць за рамкі, глядзець шырэй за сітуацыю, якую вы бачыце (не на мурашоў, а на мурашнік трэба глядзець, а можа быць, яшчэ шырэй – на лес, у якім гэты мурашнік знаходзіцца);

3) у дадатак да інтуіцыі, умець лічыць, пралічваць варыянты, сцэнары, выкарыстоўваць матэматыку, таму што ўсё ж такі бізнес працуе з дакладнымі дадзенымі, гэтыя дадзеныя павінны абапірацца на простыя рэальныя лічбы, на матэматычныя разлікі.

 - А калі казаць пра Ваш бізнес, як узнікла думка, з чаго пачынаць? Напэўна, нейкі штуршок усё-такі быў? З якога кроку, з якой ідэі пачалося развіццё Вашага бізнесу?

- Як я ўжо сказаў, было ўнутранае разуменне таго, што шмат назапашанага за трынаццаць гадоў вопыту, патэнцыялу, рашэнняў можна было б прымяніць шырэй. І я бачыў, як калегі, партнёры, сябры, з якімі мы перасякаліся ў кулуарах канферэнцый, навучальных класаў, на сяброўскіх вячорках, абмяркоўвалі са мной свае сітуацыі ў бізнесе, і мы знаходзілі часцяком нелінейныя рашэнні, якія давалі вынік. Логіка плюс крэатыўнае мысленне давалі тэрмаядзерны вынік. Я разумеў, што ўсё гэта можна рабіць сістэмна, нездарма ж я вучыўся на сістэматэхніка.

Важны момант аб тым, хто мне дапамог. Я вучыўся маркетынгу і менеджменце, і ў мяне было шмат добрых настаўнікаў, мяне падштурхоўвалі ў гэты бок мае аднакашнікі. Яны казалі: "А чаму ты не падумаеш аб сваёй справе?" Адзін з маіх настаўнікаў, гэта Джулія Айві, яна проста прапанавала мне паспрабаваць папрацаваць сатрэнерам. І ў мяне, здаецца, нядрэнна атрымалася. Менавіта яна падштурхнула мяне да таго, каб я пачаў гэтым займацца. У мяне ўзнікла ўнутранае разуменне таго, што я магу гэта рабіць.

І яшчэ адзін важны элемент, які дапамог пачаць сваю справу – гэта мары. Цытую героя з майго любімага фільма "Авіятар": "Мары – гэта наша дарога ў будучыню". Я на самой справе разумею, што менавіта такім падмуркам, такім сур'ёзным фактарам падтрымкі, асабліва на пачатковым этапе працы, былі ў тым ліку мае мары. Стымулы звонку, знутры плюс наперадзе гэты вектар – Мара.

- Гэтыя словы можна выкарыстаць у якасці дэвізу, крэда вашай дзейнасці?

- Так, можна. Хоць нядаўна я сфармуляваў для сябе такі дэвіз: "Усё на самой справе добра, а будзе яшчэ лепш". Гэта, вядома, можа гучаць дзіўна, асабліва ў 2020 годзе і ў Беларусі, у тым ліку. Але зразумейце мяне правільна, заўсёды можна сказаць, што шклянка напалову пустая, але гэта мала каго падтрымае і мала каму дапаможа. Але вось калі паглядзець на любую сітуацыю з іншага боку, так сказаць, з кайфовага боку, то гэта дапаможа знайсці кропку апоры, каб працягнуць шлях да сваіх мараў. Трэба, натуральна, адэкватна ацэньваць сітуацыю: што ёсць, што атрымалася, а што не, што перашкаджае дамагчыся пастаўленай мэты. Але калі мы будзем глядзець толькі на гэты бок медаля, то мы не зможам нічога дамагчыся. Можна, вядома, уцякаць ад праблем і прыйсці да нейкага выніку. Гэта магчымы варыянт дасягнення мэты, але, на мой погляд, значна больш магутным з'яўляецца наступны: разумеючы небяспекі, складанасці, пагрозы, імкнуцца да мараў, да будучыні, калі ёсць медаль з двух бакоў: ты разумееш праблемы, але ты бачыш нейкія магчымасці.

 - Як вы лічыце, якімі якасцямі павінен валодаць чалавек, які пачынае свой бізнес, які толькі задумаў пачаць, бо, як вы сказалі, вельмі многія прафесіяналы на працягу 10-15 гадоў і больш збіраюць ідэі, назапашваюць каласальны вопыт, а потым усё гэта складаюць на пыльныя палічкі. Чым жа павінен валодаць чалавек, каб мець магчымасць пачаць? Зразумела, што ў яго павінен быць знешні і ўнутраны стымул, адсутнасць страху. Але, магчыма, трэба нешта яшчэ?

- Так, на самой справе ключавы момант, я лічу, гэта здольнасць пераадолець свае страхі. Вельмі добра што ёсць сумневы, але ёсць сумненні, якія блакуюць і прымушаюць спыніцца. Таму важнай якасцю, якая дазваляе дамагацца выніку, з'яўляецца здольнасць дзейнічаць, рабіць справу, нават калі акружаючыя не вераць. Вы добра сказалі, што можна назапашваць, назапашваць, складаць на палічкі, але што далей? Далей ідэі так і застаюцца выдатнымі неўвасобленымі ідэямі. Але чым адрозніваецца ідэя, якая нічога не варта, ад ідэі, якая каштуе мільён? Ідэя, якая каштуе мільён, рэалізаваная, таму трэба, акрамя таго, што не баяцца, яшчэ ўмець выходзіць за рамкі, трэба ўмець размаўляць, трэба ўмець чуць і слухаць, трэба ўмець казаць, даносіць думкі, мець здольнасць аргументавана пераконваць іншых людзей, калі мы гаворым пра поспех у прадпрымальніцкай дзейнасці. І яшчэ трэба не спыняцца, калі здаецца, што ты дамогся таго, чаго хацеў, ты дасягнуў поспеху, таму можна расслабіцца і спачываць на лаўрах. А вось нельга. Калі вы хочаце займацца бізнесам, можна рабіць нешта іншае, можна мяняць сваю ролю ў гэтым бізнесе, можна змяняць падыходы да вядзення бізнесу, перабудоўваць, развіваць, але не спыняцца. Таму што як толькі ты надоўга спынішся, адразу пачынаеш падаць.

- Вы вельмі шмат чаго ўжо дабіліся: і ў сваім бізнэсе, і ўвогуле Вы – вядомая асоба. Скажыце, калі ласка, ці змяніла Вас папулярнасць, як Вам здаецца?

- Папулярнасць... я не лічу, што я папулярны. (Смяяцца). Я, напэўна, вядомы ў пэўных колах... Не думаў аб сваёй папулярнасці. Па-першае, мне гэта не трэба, а па-другое, гэта адцягвае ад справы. Па вялікім рахунку, я не магу адказаць на Ваша пытанне.

- Вы не заўважылі, што Вы – вядомы…

- У вузкіх колах мяне, вядома, ведаюць. І мне здаецца, што не вядомасць змяняе людзей. Дакладней, так: мяне вядомасць мала змяніла ў дадзеным выпадку. Магчыма, я не настолькі вядомы. Я думаю, чалавека мяняе тое, што ён робіць, з кім ён мае зносіны. Колькі людзей яго ведае – гэта, мне здаецца, не так важна. Калі ўзяць справу, можна пазнаёміцца абсалютна з любым чалавекам і ён вас і вашу ідэю пазнае. Важна тое, што ты робіш…

- Тады пераструктуруем пытанне: Наколькі для Вас важныя адносіны з тымі людзі, з якімі вы маеце зносіны?

- Наколькі? - Намнога, часам спыняючыся, азіраючыся паглядзець, што адбываецца навакол, разумею, што авансы нейкія атрымліваю ад Бога, мне ў гэтым сэнсе скардзіцца – грэх.

- Выпадковых сустрэч не бывае, Вы згодны?

- Так, не бывае. Калі казаць пра партнёраў, пра людзей, з якімі нешта робіш разам, я лічу, што да нас прыходзяць тыя людзі, якія нам патрэбныя ў дадзены момант жыцця, гэта провід Божы.

 - Але складанасці жа ўсё роўна ёсць. Праўда? І калі няма намаганняў – няма развіцця. Якія падводныя камяні існуюць у вашым бізнесе і як вы з імі спраўляецеся, як Вы спраўляецеся з праблемамі, якія ўзнікаюць?

- Калі казаць пра складанасці ў маім бізнэсе, гэта было на самым старце: "сутыкненне з рэальнасцю", так я для сябе гэта назваў. Калі ў 2008 годзе я распачаў свой бізнэс, як раз у той час пачаўся сусветны крызіс, у гэты ж момант я пачаў будаваць свой дом – і гэта было сутыкненне з рэальнасцю, калі ўсе твае планы, якія ты пабудаваў, аргументаваў і пралічыў, проста разгортваюцца і руйнуюцца, самае складанае было захаваць веру ў поспех, у свае магчымасці. Напэўна, можна сказаць, што я ганаруся, што наша каманда змагла зрабіць гэта, нягледзячы на ўсе цяжкасці.

А вось калі казаць пра падводныя камяні ў прынцыпе, у бізнесе, я, на жаль, усё часцей сустракаюся з тым, што людзі не робяць таго, што абяцалі, а робяць тое, што ім выгадна ў дадзены момант часу і адсюль усе складанасці.

На жаль, і ў нас, і ў маіх кліентаў і партнёраў ёсць сітуацыі, калі не выконваюцца дамоўленасці, нягледзячы на падпісаныя дакументы. Хацелася б больш адказнасці паміж людзьмі. Вельмі мала становіцца гэтага, таму ўзнікае складанасць у практычных нейкіх дзеяннях, у прадказальнасці, гарантаванасці і г.д., руйнуецца давер. А без даверу даводзіцца думаць аб бяспецы сваіх бізнес-працэсаў незалежна ад таго, з кім і аб чым ты дамовіўся. Гэта сапраўды перашкаджае. Ты накіраваны не на стварэнне чагосьці новага, а як бы азіраешся, марнуеш энергію, час і клапоцішся аб бяспецы.

 - Падзяліцеся сакрэтам: назавіце ТОП-3 вашых найбольш эфектыўных тактык, прыёмаў, спосабаў вядзення бізнесу. Можа быць гэта нейкія парады, фішкі?

1. Мы стараемся ставіць вынікова-арыентаваныя мэты, г. зн. нам не проста хацелася б ўвасобіць ідэю, зарабіць шмат грошай, заняць пэўную долю рынку або забяспечыць такое-то колькасць продажаў. Услед за гэтай часткай ідзе наступная - выкарыстанне SMART-інструментаў, SMART-мэтаў.

Гэта, я лічу, вельмі добры драйвер для таго, каб больш асэнсаванасці было ў справах, і па сабе, і па сваіх калегам я бачу, што гэта стымулюе да большай прызямлёнасці. Свае ідэі і мары трэба прызямліць да прагматыкі канкрэтных дзеянняў, інакш натхнення шмат, а вынікаў мала.

2. Мы заўсёды разглядаем сітуацыю з розных бакоў. Заўсёды. Напрыклад, гэта пагроза, але гэта адначасова і магчымасць. Нешта дрэнна, але гэта ж і добра. Калі мы прайгралі тэндэр. Для чаго нам гэта? Якія высновы з гэтага мы зрабілі? – Гэта, як мінімум, дапамагае нам не сядзець у засмучэннях, балоце злосці, агрэсіі. Гэта такая своеасаблівая самаматывацыя: як барон Мюнхгаўзен выцягваем сябе за валасы з балота. А як максімум – і на самой справе ўсё часцей і часцей – чым больш практыкуешся, тым больш пачынаеш атрымліваць практычную карысць. Пачынаеш разумець, для чаго канкрэтна дадзена гэтая сітуацыя, і далей варта пералічыць дакладныя канкрэтныя думкі, якія дастасоўваюцца да жыцця. І калі ты пачнеш іх ўвасабляць у рэальнасць, то зробіш наступны крок наперад. Выходзіць за рамкі ў гэтым сэнсе – заўсёды разглядаць сітуацыю з розных бакоў.

Іншы варыянт разглядання сітуацыі з розных бакоў – любая задача мае як мінімум некалькі рашэнняў. Любую задачу заўсёды можна вырашыць як мінімум трыма спосабамі. Калі тое, што мы рабілі ўчора, давала нам вынік, а сёння пры тых жа дзеяннях выніку ўжо не дае, значае, што неабходны новы падыход. Трэба знайсці альтэрнатыўныя варыянты рашэння. Такі падыход стварае магчымасці развіцця ўсяго.

3. Увесь час лічыць. Здавалася б, вельмі выгадныя прапановы, але калі сесці і пралічыць, то, аказваецца, не заўсёды. Напрыклад, мы адмовіліся ад удзелу ў вялікім тэндэры, бо зразумелі, што калі выйграем, то ўсе рэсурсы кампаніі пойдуць на адзін праект на год-два, а ў нашых мэтах было нарошчванне кліенцкай базы. Мы былі не гатовыя складаць усе яйкі ў адзін кошык.

Яшчэ вельмі важным кампанентам з'яўляюцца людзі. Гэта не фішка. Але, на жаль, часцяком, працуючы ў інтэнсіўным рэжыме, мы забываемся, губляем з віду, што вакол нас людзі. І з намі разам, плячо ў плячо, падтрымліваючы адзін аднаго, ідуць людзі, і насупраць нас людзі, і нашы паслугі і тавары павінны быць арыентаваны на людзей. Часам гэта забываецца, і таму трэба нагадваць сабе, што на самай справе галоўнае – гэта людзі.

Аднойчы падчас трэнінгу ў адной вялікай кампаніі я задаў пытанне: "Хто галоўны ў вашым бізнесе?"І мне вядома ж ледзь не хорам адказалі: "Наш генеральны дырэктар". Потым мы разам крыху падумалі і зразумелі, што галоўны – Кліент. Бо калі мы не патрэбныя кліентам, мы як бізнес паміраем.

 - Сфармулюйце, калі ласка, сваё стаўленне да жыцця, да бізнесу, да сям'і, да вашых калегаў, супрацоўнікам у пяці словах.

- Усё магчыма, галоўнае – не здавацца!

 - Аб чым Вы марыце?

- У мяне ёсць мара, я яе мару. Пра тое, як я задую адну вялікую свечку на торце, выпечаным маёй жонкай на маё 101-годдзе.

 - Што б вы хацелі, маглі пажадаць удзельнікам нашага Праекта YES! ?

- Самае галоўнае – каб калі мы знайшлі тое, што нам па-сапраўднаму падабаецца, каб мы рабілі гэта. І рабілі гэта не столькі таму, што нам плацяць, а таму што мы любім гэта. Таму я пажадаў бы, каб удзельнікі праекта знайшлі гэтую сваю справу, якую сапраўды любяць, хочуць і будуць рабіць.

 Гутарыла Наталля Лаўрэнка

Фота з асабістага архіва Яўгена Зуева